Uiteraard zonder het van elkaar te weten, schreven we met NIBE uit Utrecht en OOMAdvies uit Den Haag in op de tender van de gemeente Amsterdam voor verduurzaming van zwembad het Zuiderbad. Behalve verduurzaming was het einddoel op termijn de realisatie van een CO2 neutraal zwembad. Bepaald geen sinecure want het zwembad is gevestigd in een prachtig monumentaal gebouw uit 1898, in hartje Amsterdam aan de Hobbemastraat nabij het Museumplein. Gemeente Amsterdam kwam na lezen van de drie verschillende voorstellen tot de conclusie dat we alledrie met het zwembad aan slag konden omdat we met de invulling van onze plannen, elkaar uitstekend aanvullen. Uiteindelijk heeft dit geleid tot een integraal duurzaamheidsadvies gericht op zowel alle bouwtechnische en installatietechnische verduurzamingsaspecten.
Velox eenwielers
Het gebouw kent een bijzondere historie. In de eerste zes jaren deed het dienst als fietsschool van de wereldberoemde Velox eenwielers. De prachtige lichtinval van boven en via de zijgevels, plus het publiek dat op balustrades kon plaatsnemen, gaf het gebouw een theaterachtige uitstraling. Niets leek een doorslaand succes in de weg te staan.
Duurzame toekomst voor rijksmonument
Zoals wel vaker bleek ook hier het ondernemerspad niet enkel over rozenblaadjes te gaan. De razendsnelle doorontwikkeling van de fiets als vervoermiddel deed de Velox eenwieler abrupt de das om toen de veiligheidsfiets met twee gelijke wielen op de markt verscheen.
Het pand kreeg een nieuwe bestemming als tentoonstellingsruimte, maar ook dat hield niet lang stand. In 1915 werd het een zwembad. Bijzonder was dat het bad zelf vanaf de begane grond naar de eerste verdieping toe werd opgebouwd. Al met al een prachtig stukje monumentale geschiedenis. Om dit rijksmonument met zwembad rendabel, praktisch en duurzaam te behouden voor de toekomst, hebben we met ons team een plan gemaakt dat is opgesplitst in twee delen:
Laaghangend fruit
We zijn gestart met de pluk van het zogeheten laaghangend fruit. Eenvoudige, besparende aanpassingen die geen grote investeringen vragen en betrekkelijk snel en gemakkelijk uitgevoerd kunnen worden. Denk daarbij aan zaken als ledverlichting, het aanbrengen van isolatiemateriaal in de technische ketelruimte en optimalisatie van de regeltechniek.
Het Zuiderbad heeft een complexe installatie. Grootste post qua energiekosten is het luchtbehandelingssysteem. Daarnaast moet het zwemwater op temperatuur gehouden worden.
Drastische beperking energiegebruik
Om energiegebruik drastisch te beperken waren ook ingrijpende maatregelen nodig. Onderdeel hiervan was het verduurzamen van de warmteopwekking plus het reviseren en optimaliseren van de luchtbehandelingskasten. We hebben berekend dat deze maatregelen zich binnen tien jaar terugverdienen met een besparing van ruim 50% per jaar op het totale gas en elektraverbruik.
Warmte Transitievisie Amsterdam
Uit een studie van ons naar de warmteopwekking bleek dat een hybride oplossing tussen gas en elektrisch op dit moment de beste optie is voor het Zuiderbad. Dat is ook ingegeven door de Warmte Transitievisie van gemeente Amsterdam waarin is vastgelegd dat de binnenstad in 2040 zo goed als aardgasvrij gasnet (met duurzaam gas) moet hebben. Nu investeren in een luchtwarmtepomp, gecombineerd met het gedeeltelijk aanpassen van de gebouwinstallatie naar laagtemperatuurverwarming is voor de komende vijftien jaar een rendabele en duurzame investering. Hiermee wordt het Zuiderbad ook minder afhankelijk van het aardgas. Daarna blijft de keuze open om na deze periode ofwel te schakelen naar een all-electric verwarmingssysteem middels bodemenergie of aangesloten blijven op het (bijna) aardgasvrije netwerk van Amsterdam.
Methaangas uit etensresten
Per 1 september 2022 is via een Collectief gestart met duurzame inzameling van bedrijfsafval en grondstoffen van bedrijven rondom het Museumplein. Dit collectief heeft als doel om zoveel mogelijk een circulaire economie te benaderen in dit gebied. Een van de reststromen uit het gebied betreffen Groente- Fruit en Etensresten (GFE). Omdat hiervoor kansen zouden liggen voor het Zuiderbad, zijn wij in contact gebracht met Circ Energy.
Circ. Energy levert kleinschalige bio vergisters die door bacteriewerking het GFE omzet naar methaangas en digestaat (soort meststof). Uit het methaangas kan via een schone verbranding warmte worden opgewekt.
Uit verdere studie door ons bleek dat de locatie van het Zuiderbad ideaal is om een biovergister toe te passen en aan te sluiten op het genoemde Collectief. De geografische locatie is optimaal vanwege de ligging dichtbij het Museumplein, én de warmtebehoefte van het Zuiderbad sluit goed aan op de gasproductie van de biovergister. Hierdoor kunnen én vervoersbewegingen emissieloos worden uitgevoerd en verder worden beperkt én het GFE kan optimaal worden verwerkt tot nieuwe energie. In de toekomst wordt het daarbij wellicht ook mogelijk dat het restproduct -het digestaat- daadwerkelijk als plantenvoeding ingezet kan worden. Dan is de cirkel helemaal rond en worden alle etensresten volledig lokaal verwerkt door de natuur.
Als NIAG staan we open voor nieuwe technieken en nieuwe ontwikkelingen. We vinden het leuk dat we ook bij een dergelijk “out-of-the-box” oplossing betrokken konden zijn en hierin ook een belangrijke bijdrage hebben kunnen leveren in de vorm van een haalbaarheidsstudie.
Momenteel wordt onderzocht welke stappen moeten worden genomen om dit concept verder te organiseren en te realiseren.